De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is de beleids-, uitvoerings- en
onderzoeksorganisatie van het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW) op het terrein van cultureel erfgoed: archeologie, monumenten,
roerend erfgoed en cultuurlandschap.
De RCE voert dat beleid uit, maar geeft ook advies en ontwikkelt kennis. Samen met
anderen is de RCE verantwoordelijk voor de zorg van het Nederlandse erfgoed, zij het
bovengronds, ondergronds, onder water of in musea.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft tot doel om voor Nederland relevante kunst
te verzamelen en te bewaren. Inmiddels is die doelstelling uitgebreid tot bescherming en
behoud van monumentale, archeologische, roerende en cultuurlandschappelijke waarden
van nationaal of internationaal belang.
De Rijksdienst Cultureel Erfgoed heeft in de afgelopen eeuw heel wat namen gekend. In
1875 werd de afdeling Kunsten en Wetenschappen opgericht, een onderdeel van het
ministerie van Binnenlandse Zaken. Doel van de afdeling was het verstrekken van subsidies
voor het restaureren van monumenten. In 1903 werd een rijkscommissie ingesteld om een
inventaris en beschrijving te maken van de monumenten in Nederland. De naam veranderde
in 1946 in Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ).
Na diverse samenvoegingen en splitsingen werden de diverse organen in 2006
samengevoegd tot één rijksoverheidsdienst. De belangrijkste twee daarvan waren de
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek en de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg.
Aanvankelijk luidde de naam van de nieuwe dienst: Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten (RACM). Omdat die naam nogal lang en ingewikkeld was,
besloot men drie jaar later die te veranderen in Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Een van de taken van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is het geven van praktische
adviezen aan eigenaren en beheerders van diverse soorten erfgoed: van gebouwd erfgoed
tot archeologie en van landschappen tot museale collecties. Ook rijks- en lokale
overheden kunnen bij de RCE aankloppen voor advies bij het ontwikkelen van beleid,
evenals erfgoedinstellingen.
De Rijksdienst onderzoekt welke aspecten van het erfgoed bewaard moeten worden en hoe
die het best onderhouden kunnen worden. Op basis van dat onderzoek adviseert de dienst
anderen over het behoud van deze waardevolle elementen. Dit kan variëren van
scheepswrakken, natuursteen, inktvraat of over hoe de Romeinen wegen aanlegden. Ook
internationaal levert de dienst een belangrijke bijdrage door de uitwisseling van kennis.
De Rijksdienst voert de Erfgoedwet uit en verleent hij subsidies op het gebied van
onroerend en roerend erfgoed. Waar dit erfgoed bedreigd wordt, onderneemt de dienst
actie. Bovendien beheert de Rijksdienst het Monumentenregister, het depot met de
kunstcollectie van het Rijk, het Nationaal Depot voor Scheepsarcheologie en Archis, het
centrale archeologische informatiesysteem.
De Rijksdienst beheert ook de Nederlands Kunstbezit-collectie. Een deel daarvan is
roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog, voorwerpen waarvan de eigenaar (nog) niet
opgespoord kon worden. De dienst streeft ernaar om zoveel mogelijk werken terug te geven
aan de oorspronkelijke eigenaren of hun erfgenamen.
De complete verzameling kunst- en andere roerend erfgoedcollecties in openbaar bezit in
Nederland heet de Collectie Nederland. Een belangrijk onderdeel hiervan is de rijkscollectie.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft ook zijn eigen verzameling boeken,
tijdschriften en dergelijke. Vanaf z’n ontstaan in 1875 verzamelden de verschillende
organisaties die nu de Rijksdienst vormen boeken, tijdschriften en bronnen over (bouw-)
kunst, bouwhistorie, heemkunde, monumentenzorg, landschap, archeologie, geologie en
conserverings- en restauratietechnieken. Al deze collecties zijn in 2009 samengevoegd in de
bibliotheek in Amersfoort.
In 2011 opende de Rijksdienst een online Beeldbank, waarop inmiddels bijna 1 miljoen
foto’s en tekeningen van erfgoed staan, afkomstig van verschillende bronnen. Voor een deel
is dit 19e-eeuws materiaal, maar het grootste deel van de foto’s is gemaakt in de 20ste
eeuw. Er is ook beeldmateriaal van andere organisaties op de Beeldbank te vinden.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is de beleids-, uitvoerings- en onderzoeksorganisatie van het Nederlandse Ministerie van OCW op het terrein van cultureel erfgoed: archeologie, monumenten, roerend erfgoed en cultuurlandschap. De RCE geeft onder andere praktische adviezen aan eigenaren en beheerders van diverse soorten erfgoed: van gebouwd erfgoed tot archeologie en van landschappen tot museale collecties.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bestaat al sinds 1885, al heeft het pas sinds 2011 z’n huidige naam. Er hebben in de loop der tijd diverse naamsveranderingen en fusies plaatsgevonden. Zo heette de dienst in een groot deel van de 20 e eeuw de Rijksdienst voor Monumumentenzorg.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft tot doel om voor Nederland relevante kunst te verzamelen en te bewaren. Hij geeft praktische adviezen aan eigenaren en beheerders van diverse soorten erfgoed, voert de Monumentenwet 1988 uit en beheert een deel van Nederlands Kunstbezit collectie. De RCE heeft ook een eigen bibliotheek, die te vinden is in Amersfoort.
De RCE beheert een beeldbank die te vinden is op z’n eigen website en op Wikimedia Commons. Daarop zijn meer dan 450.000 afbeeldingen te vinden uit de eigen collectie van de dienst.
In 1945 werd de stichting Nederlands Kunstbezit opgericht, voor het beheer van roofkunst, kunstvoorwerpen die in de Tweede Wereldoorlog gestolen waren van Joden. Deze zijn na de oorlog in de NK-collectie ondergebracht en zoveel mogelijk teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaren of hun nabestaanden. De collectie is te vinden op wo2.collectienederland.nl.
De RCE heeft tot taak om de rechtmatige eigenaren van roofkunst zoveel mogelijk op te sporen, of hun nabestaanden. Het doel is om de goederen terug te geven. Als eigenaar of nabestaande niet gevonden worden en het gaat om goederen die geroofd zijn van Joodse eigenaren, worden deze teruggegeven aan de Joodse gemeenschap.